Pod pojęciem czujnika dymu kryją się dwa podstawowe rodzaje urządzeń służących do wykrywania obecności dymu w monitorowanym pomieszczeniu. Główne różnice między nimi polegają na zasadzie działania – czujniki optyczne dysponują niewielką komorą pomiarową, w której dokonują pomiaru „przezroczystości” powietrza na zasadzie badania odbitego promieniowania podczerwonego od cząsteczek mieszaniny gazów, jaką jest powietrze. Jeśli do tej komory przedostanie się choćby nieznaczna ilość dymu, odczyty zostaną zakłócone i na tej podstawie czujnik wygeneruje sygnał alarmowy. Drugi rodzaj czujników działa na zasadzie badania stopnia jonizacji gazów w powietrzu, którą zakłóca obecność otwartego ognia (z tego też powodu poprawna ich nazwa to „czujniki płomienia”), nawet przy niewielkiej ilości dymu.
